Juul Adriaens, Vlaamse Landmaatschappij
Tussen Zonhoven en Genk werd een unieke stap gezet in natuurverbinding en ontharding. De Kauwbosstraat, ooit een barrière, transformeerde tot een groene corridor. Dit project, onderdeel van het landinrichtingsplan Openruimtegebied Kiewit-Zonhoven, bracht natuurherstel, recreatie en kunst samen in een vernieuwend en duurzaam ontwerp.
Een groene corridor van Zonhoven naar Genk
Het verbinden van natuurgebieden is een uitdaging in Vlaanderen, waar open ruimte schaars is. Dit gold ook voor de ecologische verbinding tussen het Wik in Bokrijk en het Welleken in Zonhoven. Dankzij het landinrichtingsplan Openruimtegebied Kiewit-Zonhoven van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) werd een innovatieve oplossing gevonden, waarbij natuur, landbouw en recreatie samenkomen.
Van barrière naar natuurcorridor
De Kauwbosstraat-Boekrakelaan Рdie in een landbouwgebied tussen Zonhoven en Genk ligt Рvormde een harde barri̬re voor soorten, zoals de knoflookpad en de boomkikker. Deze dieren konden niet veilig oversteken, waardoor hun leefgebied versnipperde. Tegelijkertijd bood de wegberm nog restanten van een eeuwenoude rijke habitat Рerkend als Europees waardevolle natuur Рdankzij de aanwezigheid van zeldzame flora (onder andere klokjesgentiaan), die gedijt op arme zandgronden. Beide zijden van de weg ontwikkelen, zonder onnodig veel landbouwgrond in te nemen, vormde een stevige uitdaging.
Door de Kauwbosstraat af te sluiten voor gemotoriseerd verkeer en de verharding grotendeels te verwijderen, konden we ruimte creëren voor natuurontwikkeling. Een mobiliteitsstudie wees uit dat de impact van de afsluiting op het verkeer beperkt bleef. Er zou slechts 10% extra verkeer langs alternatieve routes gaan. Die routes richtten we in werden om overlast te minimaliseren. Na de transformatie van de Kauwbosstraat en aanpassingen aan Elstrekenweg, ontstond er een meer leefbare situatie voor de omwonenden.
Natuurontwikkeling in plaats van verharding
Het afsluiten van de Kauwbosstraat bood een unieke kans: we konden de voormalige weg ecologisch inrichten, zonder extra open ruimte aan te snijden. De bermen legden we opnieuw aan met lokaal Bolderiaanzand, dat door zijn voedselarme eigenschappen woekering van enkele soorten als brandnetels en invasieve grassen voorkomt en daarmee ruimte creëert voor een divers palet aan uiterst zeldzame planten. Daarnaast realiseerden we op de Schrijnbroekbeek een nieuwe poel, specifiek voor amfibieën zoals de boomkikker en de vinpootsalamander. Aangezien de beek zelf in de zomer geregeld droogvalt, zorgt deze poel voor een langere periode met voldoende water voor amfibieën, afgewisseld met een droge periode die roofvispopulaties benadeelt. Zo vormt deze poel een essentiële schakel in hun voortplantingscyclus en biedt hij ook een habitat voor watergebonden insecten. Het project sloot naadloos aan bij de Vlaamse onthardingsgolf, met steun vanuit de Proeftuin Ontharding. Dankzij dit programma hadden we toegang tot financiële middelen en technische expertise, een samenwerking die loonde.
Recreatie en beleving voor iedereen
Naast natuurwinst bracht de herinrichting ook recreatieve voordelen. De vroegere, overgedimensioneerde weg nodigde vaak uit tot te snel rijden. We vormden die in het project om tot een trage weg – ideaal voor wandelaars, fietsers en natuurliefhebbers. Deze nieuwe verbinding biedt bewoners en bezoekers van zorginstelling Ter Heide bovendien extra mogelijkheden voor beweging en ontspanning in een veilige omgeving. Aan Jeugdherberg De Roerdomp voorzagen we een rolstoelverbinding tussen Ter Heide Zonhoven en Ter Heide Genk. De veilige oversteek over de gewestweg N726 volgt nog. Ook jeugdherberg De Roerdomp profiteerde van een veilige verbinding met Bokrijk, waardoor toeristen en groepen gemakkelijker toegang hebben tot het Provinciaal Domein.
Langs het traject werden rustplekken ingericht, waar wandelaars kunnen genieten van de omgeving. Op een plek waar vroeger een vervallen stalletje stond, prijkt nu het kunstwerk Room for a Shroom van Serban Ionescu. Dit realiseerden we in samenwerking met buurtbewoners via vzw De Nieuwe Opdrachtgevers, die met een participatieve aanpak de brug slaan tussen de betrokkenen bij een plek en de potentiële kunstenaar(s). Het kunstwerk fungeert als een hedendaags landmark, dat het verleden en de nieuwe functie van de Kauwbosstraat symboliseert.
Een bijzondere toevoeging is de belevingslus voor de bewoners en bezoekers van Ter Heide. Overbodige bomen uit het nabijgelegen natuurinrichtingsproject Zwarte Beek werden omgekeerd ingegraven langs het pad en versierd met kleurrijke breiwerken en kunstzinnige kijkkastjes, gemaakt door lokale creatievelingen. Dit voegt een speels en artistiek element toe aan de groene corridor, waardoor het pad niet alleen functioneel maar ook uitnodigend en inspirerend is.
Een geslaagde transformatie
Wat ooit een obstakel was voor de natuur en voor de kwetsbare weggebruiker, is nu een multifunctionele groene corridor in de randstedelijke gebieden tussen Zonhoven en Genk. Het project combineert ecologische winst met recreatieve en culturele meerwaarde, zonder in te breken in de omliggende landbouwgronden. Het evenwicht tussen natuurbehoud, landbouw en recreatie maakt dit project tot een voorbeeld voor andere regio’s in Vlaanderen.